شهرستان خمين

شهرستان خمين، جنوبي ترين شهرستان استان مرکزي محسوب مي شود از شمال به شهرستان اراک و سربند، از شرق به محلات، از جنوب به گلپايگان (استان اصفهان) و از غرب به اليگودرز (استان لرستان) محدود مي گردد . وسعت اين شهرستان 2267 کيلومتر مربع است. مرکز آن در شهر خمين در ارتفاع 1800 متر از سطح دريا واقع گرديده است. شهرستان خمين داراي 1 شهر 2 بخش و 7 دهستان به مرکزيت شهر خمين مي باشد و فاصله آن تا مرکز استان (اراک) 60 کيلومتر مي باشد . جمعيت آن در سال 1375، 118424 نفر بوده که از اين تعداد 39 درصد ساکن در تنها نقطه شهرستان (خمين) بوده‌اند.
-اين شهرستان تقريباً در مرکز کشور واقع گرديده لذا از لحاظ خصوصيات اقليمي مختلف تأثير پذيرفته و داراي شرايط آب و هوايي متغيري است. به طوري که آب و هواي معتدل کوهستاني در نواحي غربي و شمال غربي آن نمودار است. به طور کلي داراي زمستانهاي سرد تا بسيار سرد و تابستانها معتدل تا گرم در مناطق مختلف مي باشد . در شمال غربي آن ادامة رشته کوههاي زاگرس کشيده شده است تا از ارتفاعات آن مي توان به کوههاي بودجه، خود سنگ و کوه هفت سواران اشاره کرد. بيشترين وسعت شهرستان از جمله شهر خمين در دشت وسيعي تا به طرف شرق کشيده و بين 1500 تا 2000 متر از ارتفاع دارد، واقع است. سوغات اين شهرستان، محصول لبني، باغي و عسل است و غالباً فعاليتهاي اقتصادي ساکنين آن دامپروري و کشاورزي است.
برخي از مراکز ديدني و فرهنگي و تاريخي شهرستان خمين عبارتند از : مجموعه تاريخي بيت امام (ره) � امامزاده ابوطالب- امامزاده اسماعيل _ رودخانه خمين- امامزاده عبدالله بن علي (ع).

جغرافياي سياسي
پس از مستقل شدن خمين از محلات و قبل از آن گلپايگان خمين و روستاهاي آن بخش کمره را تشکيل مي دادند در حال حاضر شهرستان خمين يکي از شهرستان هاي استان مرکزي مي باشد که تا قبل از ديماه 1358 از شهرستان هاي استان مرکزي سسابق ( استان تهران ) محسوب مي شد شهرستان خمين به وسعت 73/2208 کيلومتر مربع 5/7 درصد کل استان از شمال شرقي به محلات از شمال غربي به اراک و از شرق به بخش مرکزي از شهرستان محلات و از جنوب بهبخش مرکزي از شهرستان گلپايگان و از مغرب به بخش چاپلق ( غربي ) از شهرستان اليگودرز محدود است، نزديک ترين شهر به آن گلپايگان در فاصله 41 کيلومتري آن و فاصله آن تا تهران 323 کيلومتر مي باشد شهرستان خمين داراي 182 روستا با 13854 خانوار و 73618 نفر مي باشد اين شهرستان داراي بک بخش مرکزي و 7 دهستان به اسامي و مشخصات ذيل مي باشد دهيتان آشناخور ( با 13 آبادي و 1209 خانوار و 7225 نفر جمعيت ) دهستات چهارچشمه ( با 28 ابادي و 1808 خانوار و 10593 نفر جمعيت ) دهستان حمزه لو ( با 24 ابادي 1811 خانوار و 9029 نفر جمعيت ) دهستان خرمدشت ( با 31 ابادي 2467 خانوار و 13761 جمعيت ) دهستان رستاق ( با 21 آبادي 1754 خانوار و 9807 نفر جمعيت ) دهستان صالحان ( با 35 آبادي 3055 خانوار و 14876 نفر جمعيت ) و دهستان گله زن ( با 30 ابادي 1800 خانوار و 8335 نفر جمعيت) مي باشد ( لازم به ذکر است اطلاعات فوق مربوط به سال 1370 مي باشد)

محيط طبيعي
شهرستان خمين در دشتي نسبتا" همواره قرار گرفته که از اطراف کوههاي مختلفي آن را در بر گرفته اند. معروفترين ارتفاعات اين شهرستان عبارتند از : کوه الوند به ارتفاع 2111 متر، کوه انگشت ليس، کوه بوجه سلطان و کوه دز.

پوشش گياهي
پوشش گياهي اي که در سطح در شهرستان خمين ديده مي شود به طور تقريبي يکسان و يک شکل مي باشد. بيشتر پوشش منطقه عمدتا" بوته و از لحاظ مراتع فقير مي باشد گونه هاي گياهي بومي محل شامل: گون، کتيرا، پونه، کنگر، خارشتر، ملو، لاله سرخ و زرد مي باشند.

جغرافياي اقليمي
شهرستان خمين در 50 درجه دقيقه طول و 33 درجه و 38 دقيقه عرض جغرافيايي قرار گرفته است و در قسمت جنوب استان مرکزي و تقريبا" در مرکز ايران قرار دارد ارتفاع آن از سطح دريا 1815 متر مي باشد ميزان بارندگي آن نزديک به 340 ميليمتر است و زمستاني طولاني و سرد �تابستاني معتدل دارد از مهمترين کوهها و ارتفاعات اين شهرستان کوههاي بوجه انگشت ليس خودسنگ، دز، شني ، و کوه هفت سواران را مي توان نام برد.

پيشينه شهرستان خمين
محدوده شهرستان خمين امروزي ، در گذشته جزئي از ناحيه پهناور بلاد جبال   (عراق عجم ) بوده که در طول تاريخ نامهاي گوناگوني به خود گرفته است . �يونانيان آن را مديا مي گفتند � چه آنجا سرزمين ماد بوده است . در متون جغرافياي اسلامي به نامهاي کوهستان ، جبال ، جبل ، قهستان ، قوهستان و بالاخره عراق عجم ناميده شده است . بعد ها قسمت وسيعي از عراق عجم را تيمره نام نهادند و سپس تيمره به تيمره عليا و تيمره سفلي تقسيم شد که تيمره عليا ، محدوده کنوني شهرستان خمين بوده است . از منابع محدود چنين بر مي آيد که شهرت تيمره و خمين پيش از اسلام و قرون اوليه اسلامي بيش از دوره هاي بعد بوده است و آخرين منابعي که در آن از تيمره نام برده شده مربوط به قرن پنجم و هفتم هجري است و پس از آن تا چهارصد سال منابعي که روشنگر وضعيت ناحيه باشد در دست نيست . ليکن در کتاب نزهت القلوب مربوط به قرن هشتم هجري از ويژگي هاي ناحيه فوق سخن به ميان آمده که نشان مي دهد به احتمال زياد نام تيمره در زمان تأليف به � کمره � تبديل يافته و گلپايگاني ها آن را کمردي خوانده اند . نام � خمين � در منابع به صورت خمهين ، حمهين ، خهبين ، خماهين آمده است و براي اولين بار در کتاب تاريخ پيامبران و شاهان که هزار سال پيش نگاشته شده به نام خيمن اشاره شده است .

بيت امام خميني (ره)
از ديگر مکان ها و منازل مقدس و مورد ادب و احترام مردم ايران بويژه استان مرکزي منزلي است که حضرت امام خميني (ره) رهبر کبير انقلاب اسلامي ايران در آن متولد شده، زندگي نموده و بنا و چهار چوب شکل گيري انقلاب اسلامي ايران را در انديشه خود پرورانده است.

اين بنا در محله سه پل شهر خمين و در شمال رودخانه خمين در حدود 170 سال پيش ساخته شده است. سيد احمد جد حضرت امام بعد از مهاجرت به خمين اين عمارت رابه مبلغ يکصد تومان در تاريخ 15 ربيع الثاني 1255 هجري قمري به مساحت حدود 4300 متر مربع از شخصي به نام محسن خان خريداري مي نمايد.
بيت پدري امام (ره) از جمله محدود منازل قديمي ايران است که از 4 حياط برخوردار بوده است. اتاق هاي زمستان نشين و تابستان نشين، آشپزخانه، تالار، شبستان، گلخانه، جلو خان، برج، انبار، باربند، طويله، آبنما، باغچه، هشتي و راهرو، از جمله بناهاي ساخته شده در اين مجموعه است. هر يک از 4 حياط با اتاق هاي اطراف آن کاربردي خاص داشته است. چنانکه از حياط بيروني براي تدريس و جلسه هاي گفتگو در مورد مباحث ديني استفاده مي شده و از حياط اندروني براي زندگي خانواده مرحوم حاج شيخ مصطفي پدر امام خميني (ره) استفاده مي شده است.  حضرت امام در يکي از اتاق هاي حياط ورودي نيستان متولد شده است. اين مجموعه در تاريخ 9/1/1378 به شماره 2295 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

سنگ نگاره ها
يکي از مهمترين و شايد کاملترين مجموعه هاي سنگ نگاره کشور که در خمين قرار دارد، نمادها، کتيبه ها و سنگ نگاره هاي تاريخي منطقه تيمره است، اين نگاره ها که ناشي از تجربيات عيني و باورهاي اعتقادي و فرهنگي نياکان ما مي باشد بر دل صخره هاي متعددي در بخش جنوبي استان مرکزي ديده مي شود.  آن زمان که خط و نگارشي وجود نداشته و آدمي مجبور بوده ، مجموعه اطلاعات معيشتي و شکار، حفاظت، و اعلام خطر، آيين و رسومات و شيوه زندگي را از طريق نقش و نگاره ها به ديگران منتقل نمايد، اين سنگ نگاره هاي انحصاري بوجود آمده است. با مروري بر صفحه هاي صخره اي سخت منطقه خمين و گلپايگان در مي يابيم که چگونه انسان هاي اوليه دانش و تجربه کسب شده خود را از طريق اين نمادها به نسل هاي بعد از خود انتقال داده اند.

قلعه سالار محتشم
اين قلعه در شهر خمين و مربوط به دوره قاجار است که از نظر ساخت کالبدي و معماري  بسيار  ارزنده  مي باشد. سبک معماري، تزئينات و فضاي  داخلي، اسکلت ساختماني و نوع مصالح به کار رفته آن را به صورت يک اثر معماري بي نظير در آورده است. بنا بر شواهد وسعت اين قلعه در گذشته بسيار بيشتراز وضعيت کنوني بوده است. در حال حاضر اين بنا داراي ديوار هاي بلند در چهار طرف  است  که در سمت  جنوب آن بر روي يک ديوار يک اثر تزئيني بنام کلاه فرنگي  وجود  داشته   که  محوطه  و ساختمان  اصلي  را   تشکيل  مي داده است.

ساختمان اصلي شامل چند اتاق تو در تو است که  فضاي داخلي توسط رف ها و مجسمه هايي که نشان از فرهنگ منطقه  ندارد  تزئين شده است. در يکي از اتاق ها اسناد و عکسهاي متعلق به خاندان سالارالدوله، زينت ديوار شده است. در جلوي اتاق ها يک ايوان بزرگ قرار داشته که از دو طرف پلکان به حياط ارتباط دارد. نماي بيروني ساختمان اصلي بوسيله ستونهاي گچبري زيبا و سر در هاي مزين شده، بسيار جلب توجه مي کند.

کبوترخانه ها
در منطقه جغرافيايي خاصي از روستاهاي کمره، ساختمان هاي  منفرد، بزرگ و کنگره داري ساخته شده است که اکثر آنها در ميان زمينهاي مزروعي و گندمزارها و در اطراف رودخانه قرار گرفته اند.بناهاي کنگره داري که نوار سفيدي از گچ در چهار طرف ديوارها وکنگره هاي اطراف سقف آنها کشيده شده و دسته هاي کوچک و بزرگ کبوتر در حول و حوش آن در پروازند يا روي تيرک هاي آن نشسته اند. کشاورزان بدين روش از فضله هاي اين کبوتران براي تقويت زمينهاي کشاورزي خويش ياري مي گيرند. کبوترخانه رازان اخيرا  توسط سازمان ميراث فرهنگي مورد بازسازي قرار گرفته است.